Oto kilka interesujących dokumentów, dotyczących tragedii na Przełęczy Diatłowa, które nie były wcześniej publikowane w polskich mediach:

Zobowiązanie do zachowania poufności

Wielu świadków oraz osoby pracujące w ekipie poszukiwawczej zostały zobowiązane do podpisania oświadczenia o zachowaniu poufności i milczenia. Dokumentację zawarto w drugim tomie akt śledczych. Świadkowie twierdzą, że nakazano im milczeć na temat wszystkiego, co widzieli na miejscu tragedii przez 25 lat.

W dwóch oświadczeniach cyfra została poprawiona, zamazana i niestety nie potrafię jej odczytać. Podpisali je Maslennikow i Jarowoj, którzy byli świadkami sporządzenia protokołu ze znalezienia namiotu turystów oraz wszczęcia sprawy kryminalnej.

Powyżej: Oświadczenie o zachowaniu poufności, podpisane w dniu 14 maja 1959 roku przez Jewgienija Maslennikowa, kierownika cywilnej grupy poszukiwawczej. Cyfra została zaznaczona kolorem zielonym.

Jeśli potrafisz ją odczytać, napisz do mnie, proszę.

Powyżej: cyfra z oświadczenia Maslennikowa w powiększeniu.

Zwrot pieniędzy

W namiocie ofiar znaleziono znaczną kwotę pieniędzy. Ich wartość w przeliczeniu na aktualną wartość nabywczą złotówki można oszacować na około 25 000 zł. W toku postępowania prokurator Lew Iwanow ustalił, ile pieniędzy do wspólnej puli wnieśli poszczególni turyści i zadbał o to, aby zostały zwrócone ich rodzinom.

Powyżej: Pismo prokuratora Iwanowa nakazujące zwrot pieniędzy ojcu Igora Diatłowa. Iwanow wyjaśnia, że do Igora należało 971 rubli, a ojcu zwrócono jedynie 271 rubli.  Brakująca kwotę polecił wydać ze środków Sekcji Turystycznej Politechniki Uralskiej, która przyjęła 700 rubli do swojej kasy. Dla porównania: emerytura Nikity Chruszczowa, wypłacana mu od listopada 1964 roku wynosiła pierwotnie 500 rubli, a następnie 400 rubli. Średnia pensja w 1959 roku wynosiła około 300 rubli.

Sygnatura akt

Śledztwo w sprawie śmierci grupy Diatłowa nie ma nadanej sygnatury (więcej informacji w tym artykule). Jest to bardzo nietypowa sytuacja. W archiwum prokuratury obwodowej w Jekaterynburgu znajdują się tylko jedne akta, bez nadanej sygnatury. Właśnie te, które najbardziej nas interesują.

W drugim tomie akt można znaleźć telegram nadany przez Prokuraturę Generalną, dotyczący śmierci grupy Diatłowa. Podano w nim numer: 3 / 2518-59.

Czy jest to sygnatura akt, którą przypadkiem zapomniano wpisać do dokumentacji?

Niestety nie, sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana. Specjalnie dla Czytelników diatlow.pl wyjaśnia ją dr Andriej Radczin, znawca prawa ZSRR:

W 1959 roku, kiedy toczyło się śledztwo w sprawie śmierci grupy Diatłowa, obowiązywała uchwała Wszechrosyjskiego Centralnego Komitetu Wykonawczego z 15 lutego 1923 roku, która regulowała zasady prowadzenia spraw kryminalnych i ich kontroli. Z jej tekstem (po rosyjsku) można zapoznać się tutaj. Na mocy wspomnianej uchwały sygnatury akt nadawano wedle pewnego klucza. Sygnatura zaczynająca się od cyfry „3” (a z taką mamy do czynienia) była zarezerwowana wyłącznie dla dochodzenia kontrolnego, prowadzonego przez wyższy organ nadzorczy. W praktyce oznacza to, że w telegramie wysłanym do prokuratora ze Swierdłowska podano sygnaturę dochodzenia kontrolnego. Inaczej mówiąc: Prokuratura Generalna prowadziła postępowanie nadzorcze (kontrolne) o sygnaturze 3 / 2518-59, którego przedmiotem było sprawdzenie, jak przebiega śledztwo prokuratury obwodowej, dotyczące śmierci turystów z grupy Diatłowa.

Prokuratura Generalna

Śledztwo kontrolne, prowadzone przez Prokuraturę Generalną, znajduje odzwierciedlenie również w innych dokumentach. W drugim tomie akt znajduje się pismo z 11 maja 1959 roku, zawierające polecenie zreferowania postępów w dochodzeniu. W prawym górnym rogu podano sygnaturę dochodzenia kontrolnego 3 / 2518-59:

Co więcej: cała dokumentacja ze śledztwa, zgromadzona przez prokuraturę w Swierdłowsku została odesłana do Moskwy i przebywała w Prokuraturze Generalnej przez co najmniej cztery tygodnie. 1 lipca 1959 roku zastępca prokuratora generalnego nazwiskiem Urakow sporządził pismo informujące o zwrocie dokumentacji z akt śledczych:

Niestety, ustalenie co dokładnie zwrócił Urakow nie jest łatwym zadaniem, ponieważ jedno zdanie zostało zamazane długopisem i nie potrafię go odczytać.

Powyżej: zbliżenie na pismo z Prokuratury Generalnej. Urakow zwraca do Swierdłowska następujące rzeczy: 1. pierwszy tom akt śledczych. 2. album z fotografiami. 3 – ?

Jeśli potrafisz odgadnąć co kryje się pod zamazanym tekstem, bardzo proszę napisz do mnie.

Zezwolenie na wgląd do akt

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych Igor Dubinin (brat Ludmiły) dowiedział się od dziennikarzy, że w aktach śledczych znajduje się zeznanie jego ojca o zaskakującej treści. Igor Dubinin znał poglądy rodziców na temat przyczyn tragedii (więcej informacji tutaj). Był bardzo ciekawy, czy ojciec odważył się przekazać tę informację podczas przesłuchania.

Zamknięta klauza i utajnienie akt do 28 maja 2009 roku w znaczny sposób utrudniały zapoznanie się z dokumentacją. W 2001 roku Igor Dubinin wystosował specjalne pismo do prokuratury z prośbą o możliwość wglądu do utajnionych akt sprawy. Wyjaśnił, że na Przełęczy Diatłowa zginęła jego siostra – Ludmiła. Poprosił, aby w drodze wyjątku pozwolono mu obejrzeć materiały ze śledztwa.

Powyżej: Pismo z dnia 7 maja 2001 roku, sporządzone przez prokuratora Stiepanowa do brata Ludmiły Dubininy. Szarym kolorem zakryto adresy i telefony stron. Zezwolono w nim na zapoznanie się z utajnionymi aktami w archiwum prokuratury. Co ciekawe: prokurator Stiepanow wyjaśnił, iż śledztwo było prowadzone od 12 lutego 1959 roku (data zaznaczona kolorem zielonym). Faktycznie śledztwo rozpoczęło się 6 lutego (więcej informacji tutaj). 

____

© Alice Lugen. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Proszę o wskazanie autora i źródła przy korzystaniu z prawa cytatu.

Zdjęcia użyte na stronie pochodzą ze zbiorów Autorki lub Fundacji Pamięci Grupy Diatłowa, prowadzonej przez Jurija Kuncewicza, z siedzibą w Jekaterynburgu, która posiada do nich wszelkie prawa. Z wyjątkiem serwisu diatlow.pl fotografia nie może być upowszechniana bez pisemnej zgody Autorki lub Fundacji.

• Konsultacja z zakresu regulacji prawnych ZSRR – Andriej Radczin.
• Konsultacja historyczna – Michaił Kaszczow.
• Tłumaczenie – Alice Lugen.

Materiał źródłowy: Уголовное дело о гибели туристов в районе горы Отортен.

Oryginał do wglądu: Государственный Архив СО, Екатеринбург.